Ông Trịnh Ngọc Thạch - Phó Chủ nhiệm UB Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội
Thứ nhất là chương trình, chương trình có tốt không? Thứ hai là người thực hành (cha) có tốt không.
Vấn đề căn bản chúng ta cách tân rất nhiều trong sách giáo khoa để mang kiến thức thiết thực tiễn cho học sinh, nhưng bao lần cải cách vẫn chưa giúp được, theo ông có giải pháp nào cho việc này? TS Trịnh Ngọc Thạch: Vấn đề này đang nằm trong lỗi hệ thống, bản thân nền giáo dục của ta là nền giáo dục ứng thí (học để thi, thi để được điểm cao, điểm cao được khen), gia đình nào cũng muốn con mình được khen, nhưng cái rút cục ra để làm gì thì lại không quan hoài.
Thực tiễn cho thấy chưa có nước nào đầu tư nguồn ngân sách lớn như vậy cho giáo dục, nhưng vì sao chất lượng vẫn thấp? TS Trịnh Ngọc Thạch: Thứ nhất phải nói, không được đồng nhất giữa đầu tư với chất lượng, không được nói là đầu tư cao thì cho chất lượng cao.
Chúng ta đã đầu tư rất lớn vào giáo dục với 20% ngân sách nhà nước, nếu tính cả khoản đầu tư của gia đình, từng lớp thì khoản này không phải là nhỏ. Việc đầu tư của chúng ta như vậy là chưa thấm tháp và chất lượng của chúng ta không được đánh giá là hợp lí do.
Ở cấp dưới chúng ta quản tốt hơn do có nhiều người quan hoài hơn, gia đình, nhà trường, các cấp cai quản. Ông Thạch cho biết: Nói tới chất lượng, chúng ta phải tính tới mấy nhân tố. Theo bản mỏng này, Việt Nam chỉ có giáo dục bậc tiểu học được đánh giá cao nhưng xếp hạng chỉ dựa vào tiêu chí như đưa Internet vào nhà trường, tỉ lệ đi học cao còn về chất lượng giáo dục lại thua kém nhiều nước, trong đó có cả Thái Lan và các nước khác trong khối Asean.
Nên đầu tư giáo dục đại học giờ ở ta là thấp (mức đầu tư/sinh viên), thấp hơn nhiều so với thế giới, nên chất lượng giáo dục đại học thấp cũng có lí do. Vận dụng thì chúng ta yếu, thi Robocon với thế giới chúng ta yếu, nhưng thi toán thì chúng ta sánh được.
Người Việt Nam được đánh giá có khả năng về tư duy trừu tượng, còn khoa học thiên nhiên hoàn toàn khác, đó là khoa học gắn với công nghệ, ứng dụng.
Cha yếu, không đủ trình độ khả năng, người học không tiếp cận được với chương trình tiền tiến, tài chính đầu tư một phần, cơ sở vật chất thì chắp vá, rõ ràng chất lượng không tốt là đúng.
Gia đình cứ đầu tư cho con học từ phổ thông, đại học, thạc sĩ, tấn sĩ, bằng đó là để vinh danh mà thôi, nhưng ta lại quên mất bằng đó dùng để làm gì. Theo bảng xếp hạng này các cấp học ở Việt Nam thì càng lên cao càng tụt hạng, nhất là giáo dục nghề và đại học, với thực tại ở Việt Nam ông trông thế nào về đánh giá này? TS Trịnh Ngọc Thạch: Nói là càng lên cao càng tụt hạng là nói tương đối chính xác, nhưng cũng không hoàn toàn như vậy.
Chúng ta nhìn ra thế giới cái gì cũng muốn học và học rất nhiều, học nặng, học trò học toán để trở thành nhà toán học, học văn để trở nên nhà phê bình văn học, chúng ta vẫn hiểu như thế. Tuy nhiên, việc phổ cập tiểu học mà có quy mô lớn như vậy, đưa trẻ ra trường đúng như vậy thì không nói lên chất lượng, chất lượng là việc khác.
Thứ ba là đầu tư thực về tài chính, cơ sở vật chất cho giáo dục tiểu học có tốt không, thì cả ba cái này chúng ta đều yếu. Tôi cho rằng Việt Nam phải tẩm bổ trình độ công nghệ nhiều hơn, không cần lắm bồi dưỡng tư duy trừu tượng, ai có nhân tài thực thụ về trừu tượng thì phát huy còn không thì chuyển sang đào tạo nghề hay đào tạo công nghệ thì Việt Nam mới theo được thế giới, còn như bây giờ chúng ta chỉ mãi đào tạo ra con gà nòi, chỉ có giỏi về tư duy logic nhưng khi vào thực tại thì không làm được.
Mặc dầu chúng ta đầu tứ tới 20% ngân sách cho giáo dục, nhưng đích thực chỉ có 5%, còn lại gia đình đầu tư rất nhiều, từng lớp đầu tư nhiều nhưng không có chất lượng cao vì trình độ của người học và trình độ của thầy.
Thưa ông hiện giờ học sinh của chúng ta vẫn bị nói là học quá nặng, học quá nhiều nhưng kiến thức phổ biến lại yếu hơn so với học trò của các nước trong khu vực và trên thế giới, theo ông căn nguyên này là do đâu? TS Trịnh Ngọc Thạch: Chúng ta đang bắt đầu hội nhập với thế giới, chúng ta đang bị chếnh choáng trong việc tìm chuẩn tri thức, cái gì chúng ta cũng muốn học theo thế giới ngày giờ chọn cái nào, bây chừ ta chưa xây dựng được chuẩn kiến thức và chuẩn kĩ năng cho học sinh.
Xin cảm ơn ông. Nên đổi thay tư duy từ phụ huynh, thực tại nhiều người nói học trò học tri thức nặng như vậy thì khi ra đời có vận dụng không, hay học để làm gì, nhiều vấn đề cơ bản nhưng học trò không giải quyết được.
Liên quan tới chủ đề này, ông Trịnh Ngọc Thạch – Phó Chủ nhiệm UB Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đã có cuộc đáp phỏng vấn trên VTV, ông Thạch cho biết: đúng là giáo dục tiểu học Việt Nam được thế giới công nhận là nền giáo dục cho số đông (Việt Nam đã hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học), đây là một thành công rất lớn và là một sự thay của rất nhiều cấp, bộ ngành.
Hiện giờ mới chỉ có từ 10-12% giảng viên đại học nói chung là trình độ tiến sĩ, phó giáo sư chỉ có 3% trong đại học, giáo sư chỉ khoảng hơn 1%.
Lỗi này là lỗi cả từng lớp, Việt Nam mình đang trong tuổi cần bằng cấp hơn là cần việc, nên giải pháp theo tôi sửa lại hệ thống, đi thẳng vào nghề nghiệp.
Ở Việt Nam đúng là học sinh càng lên cao thì càng ít được quan hoài, gần như là tự thả nổi. Tuy vậy, giáo dục trung học phổ biến trở xuống thì quốc gia quan tâm, nước nào cũng vậy. Câu chuyện ở Hà Nội có trường chất lượng cao, tức thị đóng nhiều tiền để mua bàn đẹp, bảng đẹp, ghế đẹp, điều hòa đẹp nhưng chất lượng có cao không? Chất lượng cao là trình độ học thức thực của người học và người dạy tương đương với một đẳng cấp nào đó (thế giới hay khu vực).
Chúng ta vẫn kiêu hãnh người Việt Nam thông minh, học trò học giỏi các môn thiên nhiên, nhất là Toán, ông trong bảng xếp hạng thế giới chúng ta lại xếp vị trí rất thấp, ông nghĩ sao? TS Trịnh Ngọc Thạch: Nếu nói là toán thì không thể nói là khoa học tự nhiên, hai cái này khác nhau, không ai nói toán học là khoa học tự nhiên, mà toán học là khoa học về tư duy trừu tượng.
Giáo dục đại học phần nhiều là tự học bằng nhiều kênh, trong đó có kênh kiền, kênh từng lớp thì sự thả lỏng trong giáo dục đại học dẫn đến chất lượng không được bảo đảm như mục tiêu. Các giải vàng toán thì có nhưng các giải vàng về công nghệ thì không có, người Việt Nam nói tư duy trừu tượng tốt chứ không phải tư duy tự nhiên tốt.
Do đó chúng ta dạy tri thức cho học trò là để trở thành nhà khoa học chứ không dạy để cho thực hiện, vì vốn chưa xây dựng được chuẩn nên chúng ta không biết làm từ đâu trở đi. Riêng giáo dục đại học bậc cao là dân chúng tự lo, dùng học phí để bảo đảm chất lượng nhưng trái lại phổ quát quốc gia đảm bảo chất lượng bằng kinh phí.
