Lần nào chở đò xong, trở về nhà mẹ nhìn cảnh mấy đứa cứ lúng liếng, hát hò là mẹ lại thở dài: - Sao mấy đứa không lo mà làm ăn, hoặc rảnh rỗi thì cũng lên thư viện của thị xã mà đọc sách báo. Thảng hoặc con vạc đi ăn đêm lại cất tiếng kêu thảng thốt.
Chắc hẳn mẹ vẫn ngồi cửa đợi. Nên tối thứ bảy nào, con gái đi giao lưu văn nghệ là mẹ ở nhà cũng hết đứng ngóng lại ngồi trông. Mẹ kể về người thứ ba. * * * Mẹ vẫn mải mê với những chuyến đò, sạp vải của con gái vẫn hẩm hiu vào những ngày mưa. “Cha con là lính thông tin đóng quân ở bên kia sông Hồng.
Không biết đã bao lăm lần con gái hứa sẽ không giẫm vào bước chân của mẹ. Con người ta đi hết cả đời mà có khi vẫn còn lỡ lầm. Con gái mười tám rồi. Đoàn nghệ sĩ và thanh niên thị xã giao lưu rất nhanh rồi bắt tay vào công việc. Tự nhiên con thấy mình có lỗi khôn xiết. Bao giờ con gái về đến nhà rồi mà mẹ vẫn chưa hết lo. Nếu còn có tình nhân mẹ.
Anh bảo: - Em có muốn nghe những câu chuyện của anh không? Câu chuyện về vùng quê anh, về những chân mây xa tít tắp. Hãn hữu gió thổi mùi phù sa nồng nồng, âm ấm. Áp tai xuống giường, còn cảm nhận được cả hơi thở, tiếng cựa mình của dòng sông hiền hòa.
Anh đảm trách hậu cần cho đoàn chiêu đãi thanh niên dựng rạp một bữa cháo gà. Phải chăng con gái đã yêu anh từ lúc ấy… Mẹ vẫn ngồi tựa cửa chờ con.
Người ấy đã dời xa bến sông này đúng ngày này của mười tám năm về trước. Thế là một dải cát trắng hiện ra, biển xanh biêng biếc đến khôn xiết, vô tận. Khi ấy mẹ đôi mươi, đẹp như những bông hoa muống biển, tím đến ngắt trời. Từ đấy, hai mẹ con càng ít nói với nhau hơn. Con gái đi mãi vẫn không thấy một thế giới mà con gái vẫn từng mơ tưởng. Chưa khi nào con gái lại thương mẹ nhiều đến thế.
Giọt máu của người đàn ông ấy đang lớn dần trong con, rồi con sẽ được làm mẹ, để đến khi đứa con nhỏ biết hỏi “Sao nhà mình chỉ có ba người?”.
Đã có lần ngập ngừng con gái bảo: - Hay mẹ tái giá đi. Con cứ ở nhà mà lang bang thế này mẹ lo lắm. Hàng ngày cha có nhiệm vụ sang bên này sông, chạy vào mấy quả đồi để đào hầm thông báo, giao thông. Đêm ấy sau khi đã hoàn thành mọi công tác chuẩn bị, con vẫn còn nấn ná ở lại. “Con gái yêu của mẹ! Sinh nhật thứ mười tám của con mẹ mang đến cho con một món quà đau xót. Anh nắm tay con gái thật chặt: - Đi theo anh nhé! Lời mời mọc đến một thế giới bóng gió, diệu huyền làm cho mọi nỗi sợ hãi, dè dặt trong con tan biến.
Con gái mất lòng, nói dỗi: - Con đi học thì mẹ nuôi thế nào được. Con trải lòng mình vào thế giới mà con gái chưa bao giờ đến, nó như một khu vườn cổ tích nhiều hoa lá, nó tắm đẫm trong con cái ước mong được bước đến những thế giới lạ xa mà hết sức đẹp đẽ.
Con gái cứ như bị hút hồn bởi nụ cười, ánh mắt và cả cái tính hài hước ấy, cho đến khi hai ánh mắt gặp nhau thì con gái dường như đã quên cả lời mẹ dặn. Mỗi ngày mẹ vẫn chở cả đôi chục chuyến đò, lần nào trở về bờ, mắt mẹ cũng ầng ậc nước.
Cho đến năm con gái mười tám tuổi. Đôi lúc muốn hận thù một ai đó nhưng không làm được. Mẹ ngồi yên lặng quay mặt vào sông, gió thổi bên tai ù ù, mưa giăng, cuộn đỏ dòng phù sa như một dải lụa màu uốn qua thị xã. Lúc ấy cái khát khao được yêu, được sống một cuộc sống khác cứ cháy bùng trong con.
Xin lỗi con, nếu con muốn biết về một người thứ ba thiếu vắng trong gia đình mình lâu nay thì hãy đọc tiếp những gì mẹ viết”. Con gái không biết nên thương hay giận mẹ. Không đỗ đại học thì học cao đẳng hoặc trung cấp. Sinh nhật con, mẹ đi đưa đò từ mờ sáng. Mắt vời vợi buồn. Vẫn một dáng ngồi quay mặt vào sông, nước mắt mẹ chảy dài.
Giải đáp mà nghe cay xè mũi, chỉ muốn chạy ra bờ sông, úp mặt vào gió sông để khóc. Chắc hẳn con lại giải đáp: “Ông ngoại và cha con đi vắng”. Tối thứ bảy, Nhà Văn hóa thanh niên của thị xã có tổ chức các chương trình văn nghệ cho thanh thiếu niên sum hiệp các xóm giao lưu.
Con gái nghĩ thương mẹ nên mấy lần thủ thỉ: - Mẹ đừng lo cho con nhiều, con lớn rồi mà… Mẹ quay mặt vào bát ngát gió, thở dài: - Biết thế nào là khôn lớn. Lúc con gái đặt lưng xuống giường, mẹ nhắc khéo: - nghe đâu con gái có chuyện gì vui thì phải.
Mẹ nghe thì cũng thấu nhưng vẫn dặn: - Xong buổi trình diễn phải về nhà ngay. Mà con cũng đâu có lăng băng, mẹ thấy không, một mình con mà quản được cả hai sạp hàng. Lần sau con gái không bao giờ dám ngỏ lời như thế nữa. Đoàn của những người nghệ sĩ nghiệp dư không dừng lại ở bất cứ nơi đâu quá năm ngày.
Mẹ quen cha từ những lần sang sông ấy. Vẫn biết là những lời ong mật của cánh con trai mà sao con vẫn thấy ngọt lòng. - Con gái học xong Trung cấp Dược, mở một quán bán thuốc ngay bên bờ sông Hồng, sau này lại lấy mỗi chợ bên sông để mở thêm cửa hàng bán vải. Nhưng khi thức dậy, con gái đã thấy trên bàn có một lọ huê hồng đỏ và một bức thư.
Mẹ đem lòng yêu cha con từ cái ánh nhìn sâu hun hút đầy ma lực. Con gái hát hay nên được bầu làm đội trưởng đội văn nghệ xóm Đò, hiếm mấy đứa lại tập kết nhau tại quầy hàng vừa bán hàng vừa tập văn nghệ. Đêm ấy đoàn nghệ sĩ lặng đúng ra đi. Đêm ấy con gái không về. Đêm ấy, con gái bỏ đoàn lặn lội ngược về với bến đò và người đích mẫu hao gầy trong mong chờ.
Như những con cá bạc quẫy động một vùng sông rồi lại bơi đi. Tình ái cũng không đủ lớn để buộc ràng một người đàn ông đã có vợ con. Đừng hỏi mẹ cha con đang ở đâu? Điều ấy chính mẹ cũng không biết. Nghe thấy cả những bổi hổi khó tả… Sau đêm diễn trước tiên. Con gái không còn buồn nhiều như những ngày xưa nữa.
Từ sự xốc nổi và cái thú ngông cuồng của tuổi trẻ. Con gái đóng sạp vải rồi vội vã lên nhà văn hóa. Con không còn đủ can đảm để rong ruổi theo anh những cuộc hành trình vô tận. Anh vừa trổ tài thổi nấu vừa bày trò trêu cho mọi người vui. Tiếng gọi đò đã cất lên mấy lần mà mẹ vẫn yên lặng, như thể mẹ vẫn đang đợi chờ một người nào đó… Truyện ngắn của Tạ Đức An.
Có tiếng ai đó gọi với từ trên bến xuống: - Cho tôi qua đò với. Mẹ chờ cửa đấy. Đêm diễn thứ hai, đoàn sắp đồ để đi.
Để rồi mười tám, hai mươi năm sau, có thể con lại ngồi viết cho đứa con thân yêu của mình một bức thư như mẹ đã viết cho con. Cố giấu nhịp tim đang đập mạnh, cố giấu chút thẹn thò, sợ hãi nhưng dường như trái tim nhạy cảm của người mẹ đã nhận ra. Khi con mang dòng máu của anh, cũng là lúc con nhận được một sự thực rằng người đàn ông này đã có gia đình.
Cuộc sống đã trôi qua mờ nhạt rất lâu rồi, tiếng vạc ăn đêm, tiếng sông vỗ vào tiếng thở dài của mẹ cứ ám ảnh và xoáy sâu vào tâm khảm con gái.
Mẹ không biết đấy, tiền chở đò thuê của mẹ không đủ trả tiền thuê nhà chứ đừng nói tiền học, tiền ăn mẹ ạ.
Đò vắng người sang, sông Hồng chảy lặng thầm một dải… Bạn bè hỏi: - Sao nhà chỉ có hai mẹ con? Con gái cười: - Ba tao đi vắng. Anh bảo: - Không ngờ con gái làng Đò lại xinh và dịu dàng đến thế. Ưng để sống tốt hơn. Mà cứ tình hình này thì mẹ nghĩ con nên đi ôn rồi năm sau thi lại. Có những điều ta cần phải biết đến tận cùng nhưng cũng có điều ta quên nó thì sẽ tốt hơn.
Nhưng con đã biết học cách bằng lòng từ mẹ. Phải thoát khỏi bến sông với những chuyến đò và sạp hàng không tìm thấy nổi một niềm vui nhỏ bé. Cái tuổi nông nổi và xốc nổi của mẹ ngày xưa…”.
Mẹ quay mặt vào tường thở dài, rồi đêm chìm vào tĩnh lặng. Mỗi người giữ một sự câm lặng cho mình. Vì đoàn hứa sẽ ủng hộ trại trẻ mồ côi trong thị xã một phần ba số tiền thu được, nên thanh niên đoàn tụ cũng phải có bổn phận giúp sức với người ta. Con gái xin mẹ đi từ chiều để phối hợp thanh niên mấy xóm lo bán vé. Mẹ chỉ mong con gái đừng bao giờ bước theo dấu chân lỗi lầm của mẹ.
Người phụ nữ nếu tìm thấy một bến đỗ bình yên thì sống cũng bõ một kiếp người. Con gái ơi! Mẹ là đứa con hư vô biết nghe lời người lớn. Mẹ cứ nói con thế… Mẹ cười dàn hòa, nhưng bụng vẫn lo cho con gái. Muốn quên một ai đó cũng không làm được.
Đây có phải chính là sự thực mà con gái muốn biết từ lâu, sự thực về sự ra đời của con trên bến sông này. Bà ngoại bảo: - Đừng yêu những người qua sông. Còn kẻ lạc lối như mẹ thì chỉ mang cái đau xót một đời.
Mẹ đứng trong buồng nhìn ra. Con gái gập vội bức thư lại, một cảm giác hoang mang, lo sợ rất lạ đang giật lấy con.
Con ra cái điều thở đều đều và chìm sâu vào giấc ngủ. Có phải vì con khờ dại… Tối ấy khi trở về, mẹ vẫn ngồi cửa đợi con. Nhưng rốt cục lại có một đứa trẻ nữa được sinh ra mà không biết bố nó là ai. Mười tám năm qua mẹ bỏ nhà trong xóm ra bến sông này trở dạ sinh con.
Con gái nhìn sông Hồng chảy lặng một dòng mẹ thương thân mẹ chẳng khác gì thân cò, thân vạc. Đấy là bức thư trước tiên mẹ viết dành riêng cho con gái.
Từng ấy năm bươn trải trên những chuyến đò, nuôi nấng con gái bằng những nỗi đau giấu lặng. Hình như mẹ chờ ai… Anh theo đoàn nghệ sĩ nghiệp dư đến thị xã biểu diễn. Sau những cuộc hò hẹn chóng vánh trên chiếc đò lợp lá, con đã ra đời trong bao nỗi cay nghiệt của đời vì không có bóng vía người cha. Ngày nắng thì đông người vào ra, những ngày mưa hai mẹ con lầm lũi một già một trẻ.
Con gái thấy dáng mẹ ngồi như núi vọng phu mà thương. Hôm đầu đến, lạ nước lạ cái nên cả đoàn nhờ chi đoàn thanh niên tìm giúp chỗ dựng rạp.
